TO ΔΙΚΑΙΩΜΑ ΕΜΦΥΤΕΥΣΗΣ
Α. Εισαγωγικές παρατηρήσεις
Ως εμφύτευση ορίζεται το εμπράγματο δικαίωμα επί ξένου ακινήτου, που παρέχει στον δικαιούχο του, τον εμφυτευτή, δικαίωμα απεριόριστης χρήσης και κάρπωσης του ακινήτου σαν να ήταν κύριος του. Μάλιστα, το δικαίωμα της εμφύτευσης δεν εφαρμόζεται μόνο επί αγροτικών ακινήτων, σύνηθες, αλλά και επί των οικοδομημάτων που υπάρχουν σε αυτά και επί αυτοτελών οικοδομών.
Β. Διάκριση από το δικαίωμα επικαρπίας
Υπάρχει θεμελιώδης διαφορά μεταξύ του δικαιώματος εμφύτευσης και των προσωπικών δουλειών. Οι προσωπικές δουλείες, λόγω του προσωποπαγούς χαρακτήρα που τις διέπει, της προσωπικής δηλαδή σχέσης εμπιστοσύνης, μεταξύ παραχωρήσαντος και δικαιούχου, αποσβήνονται μετά το θάνατο του δικαιούχου -σε αντίθεση με τις πραγματικές δουλείες, οι οποίες ανήκουν στον εκάστοτε κύριο του κτήματος. Αντίθετα, η εμφύτευση είναι δικαίωμα διαρκές που ανήκει σε ορισμένο πρόσωπο και ακολουθεί τη διαδοχή του.
Επιπροσθέτως, η περιοδική καταβολή ανταλλάγματος δεν είναι στοιχείο των δουλειών, είναι όμως, αντίθετα, κατά μείζονα λόγο, την εμφύτευσης.
Γ. Δικαιώματα εμφυτευτή
Η εμφύτευση αποτελεί εμπράγματο δικαίωμα, μεταβιβαστό εν ζωή και αιτία θανάτου που παρέχει στον δικαιούχο εξουσία πλήρους χρήσης και κάρπωσης ξένου ακινήτου για απεριόριστο, κατά κανόνα, χρόνο, έχει δηλαδή απεριόριστη διάρκεια, ενώ η υπόσταση του ακινήτου διατηρείται ακέραιη.
Ο εμφυτευτής δικαιούται να επιχειρήσει οτιδήποτε θέλει επί του κτήματος, να απολαμβάνει απεριόριστα όλες τις ωφέλειες του ακινήτου χωρίς ωστόσο να καθιστά αυτό χειρότερο από όταν το παρέλαβε από τον κύριο. Αντιθέτως, ο επικαρπωτής, έχει αποκλειστική εξουσία μόνο χρήσης και κάρπωσης του πράγματος.
Δ. Υποχρεώσεις εμφυτευτή
Μεταξύ εμφυτευτή και ψιλού κύριου δημιουργούνται υποχρεώσεις όπως και στην επικαρπία. Όταν προσβάλλονται βαρέως οι υποχρεώσεις αυτές οδηγείται η εμφύτευση σε απώλεια χωρίς να δικαιούται ο δικαιούχος αποζημίωση για τις βελτιώσεις επί του ακινήτου. Δημιουργείται υποχρέωση τήρησης του πράγματος σε καλή κατάσταση, μη χειροτέρευση αυτού, δηλαδή μη χειροτέρευση της αξίας του. Μπορεί όμως να μεταβληθεί ο σκοπός του πράγματος χωρίς να βλάπτεται η αξία του. Η υπαίτια και σημαντική χειροτέρευση του πράγματος οδηγεί σε έκπτωση από το δικαίωμα εμφύτευσης.
Το δικαίωμα εμφύτευσης ρυθμίζεται ειδικότερα στα άρθρα 58-60 του Εισαγωγικού Νόμου του Αστικού Κώδικα. Ειδικότερα, με την εισαγωγή του ισχύοντος Αστικού Κώδικα το δικαίωμα αυτό -θεσμός του βυζαντινορωμαϊκού δικαίου- καταργήθηκε, και άρα τυχόν σύστασή του σήμερα θα ήταν άκυρη, εντούτοις, δικαιώματα ήδη συσταθέντα κατά την εισαγωγή του Αστικού Κώδικα διατηρούνται και διέπονται από τα ως άνω άρθρα.
Νικόλαος Π. Νικολακόπουλος, α. Δικηγόρος.
© Δικηγορικό Γραφείο Νικόλαος Α. Ιωάννου & Συνεργάτες